Абайдың тойы – бірлік пен елдіктің тойына айналды. Жоғарғы Сот Төрағасы А.Мерғалиевтің ұсынысымен, Қазақстан Судьялар одағының Төрағасы Д.Әмірдің ұйымдастыруымен бұл мерейлі шараға 8 ардагер судья арнайы барды. Досжан Сарманқұлұлы бастаған делегацияның құрамында Қазақстан Судьялар одағының экс-төрағасы, қоғам қайраткері, меценат Б.Тұрғараев, Жоғарғы Соттың ардагер судьялары Р.Мамырбаев, Б.Мақұлбеков, Ә.Қаженов, Т.Қожанов, абайтанушы ардагер судья М.Азбанбаев, Абай облыстық сотының жанындағы Қоғамдық кеңестің төрағасы К.Мұқашов бар. Бізді әуежайдан Абай облысының әкімі Берік Уәли мен Абай облыстық сотының төрағасы Қайрат Чакпантаев құшақ жая қарсы алды. Содан кейін төраға делегация мүшелерін облыстық соттың жаңадан салынып, пайдалануға берілген төрт қабатты, еңселі әрі зәулім ғимаратына ертіп әкелді. Төраға ардагерлерді өзі бастап мұражайды көрсетіп, одан әрі ретімен әр қабаттағы бірнеше мәжіліс және сот залдарын, кабинеттерді аралатып жүріп, жан-жақты таныстырып шықты. Содан кейін облыстық соттың судьяларымен емен-жарқын кездесу барысында қонақтар жаңа Әділет сарайының сапалы салынғанын және ғимарат ішінде сот қызметкерлерінің жұмыс істеуіне барлық жағдай жасалғанын көріп, куә болғандарын айтты. Заң ғылымдарының докторы Бекет Тұрғараев Абайдың өз заманында болыс, би болғанын және заңгер ретінде «Қарамола ережесін» әзірлеп, жазуға қатысқанын тілге тиек етіп, «Абай елінде әділ судья болу – бақыт!» – деп, семейлік әріптестеріне батасын берді.
1995-2017 жылдары Семей, Шығыс Қазақстан облыстық, қалалық соттарында судья, төраға болып қызмет атқарған делегация мүшелері бұл жерден ескі таныстарын жолықтырып, олардың ақ жарма тілектерін естіп, бір-бірімен құшақ жая амандасып, қауқылдасып қалды. 9 тамыз күні ардагерлер Абайдың 180 жылдық мерейтойы аясында Семейдегі Шәкәрім университетіндегі «Үш анық» залында «Адамзаттың Абайы: руханият, парасат, таным» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияға қатысты. Конференцияда абайтанушы ардагер судья Марат Азбанбаев сөз сөйледі. Сол күні түстен кейін Семейден Жидебайға жолға шыққан сәттен бастап, көзімізді маңайға тігіп, әрқайсымыз өткен ғасырларға ой жүгіртіп, бір кездері Абай жүріп өткен жолды көзбен шолып, қазақтың Бас ақынымен іштей сырласқандай сезімде болдық. Абайдың жолы ауыр жол болғаны өлеңдерінен де белгілі ғой! 1880-1900 жылдары Абайдың жазған сырлы, мұңлы және ойлы өлеңдері мен даналыққа толы қара сөздерін қайталап оқыған сайын, оның тереңдігі мен философиялық пайымына таңғалғанымызды жасыра алмаймыз. Содан бері 140 жыл өтсе де, біз үшін ақынның жазғандары өзектілігін жоғалтқан жоқ. Жол-жөнекей Бөрілідегі Мұхтар Әуезовтің музейіне кіріп, ұлы жазушыға тағзым еттік. Бөрілі – әлемге әйгілі жазушы М.Әуезовтің ата қонысы. Жидебайға барар жолда «Еңлік – Кебек» кесенесіне кіріп, ортамыздағы қажы Рахымбек Мамырбаев ағамыз Құран оқып, мінәжат еттік. Күн батпай ардагерлер Жидебайдағы «Абай – Шәкәрім кесенесіне» жетіп тоқтадық. Судьялар қауымдастығы атынан Жидебайдағы бабалар рухына арнап құрбандық шалып, Құран бағыштадық. Абайдың және Шәкәрімнің кесенелеріне кіріп, ол жерде мәңгілік тыныстап жатқандарға тағзым еттік. 10 тамыз күні ардагер судьялар Қарауылтөбедегі Абайдың ескерткішіне гүл шоқтарын қойған соң, Жоғарғы Соттың ардагер судьялары Р.Мамырбаев, Б.Мақұлбеков, Д.Әмір жергілікті және республикалық телеарналардың тілшілеріне сұхбат берді. Олар өз сөзінде Абайдың кезінде болыс, би болып, ел басқару ісіне араласқанын және заңгер ретінде 74 тармақтан тұратын, «Қарамола ережесін» әзірлеуге атсалысқанын айтты. Сонымен қатар, әр өңірдегі облыстық соттар «Абай би – Абай заңгер» тақырыбында, тағы басқа да іс-шараларды өткізіп, басылым беттерінде мақалалар жариялап жатқанын тілге тиек етті. Осы орайда қоса кетсем, Абай туралы менің «Әділ би болған» деген мақалам биыл 1 тамыздағы «Қазақ әдебиеті» газетінде жарияланды. Мақалада Абайдың әділ би болғанын, оның «Тура биде туған жоқ» деген қағиданы іс жүзінде дәлелдеп, өзінің туған інісі Оспанға тарттырған айыбын да мысал ретінде келтірдім. Қарауылтөбедегі Абайдың ұлан-асыр мерейтойына еліміздің түкпір-түпкірінен адамдар ағылып келіпті. Абай ауданының ақыны Төлеген Жанғалиевтің: «Қарауыл – күндіз Абай, түнде – Дубай» деп жазғаны шындыққа айналғанын көзімізбен көріп, көңіліміз көктем, жанымыз жаз болғаны да рас! Қарауылтөбеде жайғасып отырып, «Бала Абайдан – дана Абайға» атты театрландырылған көріністі бастан-аяқ тамашаладық. Түс кезінде дала төсінде тігілген 180 ақ шаңқан киіз үйдің ішіндегі үлкен үйден дәм татып, оқылған Құран ішінде болдық.
Ұлы Абайдың 180 жылдық мерейтойы Семей жерінде жоғары деңгейде өтті. Ендігі міндет – Абай күнін бүкіл ел болып өткіздік деп шектелмей, ақынның «Толық адам» ілімін кеңінен насихаттауға кірісіп, оның қара сөздеріндегі өмірлік қағидаларды күнделікті тіршілігіміздің, ғылым мен білімнің темірқазығына айналдырсақ деймін. Абай тойы ардагер судьялар үшін де және жалпы еліміз үшін де естен кетпес ерекше мәдени-рухани және тарихи жиын болды.
Қабыл ДҮЙСЕНБИ, Қазақстан Журналистер және Жазушылар одағының мүшесі